Buitenmomentjes (85)
Nu de tweede helft van september is aangebroken en het weer nog mooi en zonnig is, kunnen we alvast bezig gaan met het oogsten van diverse éénjarige bloemenzaden.
Wat zijn éénjarige planten?
Dat zijn planten die je in het voorjaar zaait en opkweekt, die zomers prachtig bloeien, maar die aan het eind van het seizoen afsterven en zaden na laten.
Kun je van al deze éénjarigen zaden overhouden? Nee, dat lukt niet, door diverse kruisingen krijg je zaden die F1 genoemd worden, als je een zakje zaden koopt staat er op het zakje vaak wel de vermelding dat het om een F1 hybride gaat. Zoals ik al zei worden diverse planten gekruist om betere planten te krijgen, door bepaalde kruisingen krijg je bloemen waarvan de zaden onvruchtbaar zijn.
Hoe zie je dat ze onvruchtbaar zijn?
Dat is niet altijd met het blote oog te zien. De meest bekende éénjarige is wel het afrikaantje, in diverse kleuren oranje, geel, bruinrood bekend, maar tegenwoordig zijn er ook grootbloemige in wit, “Vanille“ genaamd. Deze soort is vaak een F1 soort, de zaden uit deze plant zijn vaak kleurloos, een afrikanenzaadje is een sprietje dat half zwart en half witgeel is, als het zwart ontbreekt heb je vaak te maken met zo’n onvruchtbaar gekruist zaadje, maar zijn ze echt mooi zwart / witgeel, dan kun je ze gerust oogsten.
Van die F1 zaden is ongeveer 98% onvruchtbaar, er kunnen dus ongeveer 2% vruchtbare zaden tussen zitten, deze worden F2 genoemd, ze zijn niet hetzelfde als de oorspronkelijke plant, maar wijken af naar één van de kruisingen waaruit de plant is ontstaan. Afijn, verder ga ik hier maar niet op in, het is een lastig verhaal, in de tijd dat ik vogels had als hobby, werden er bijvoorbeeld kanaries gekruist met een putter ( distelvink). Hieruit kwamen mannen die mooi konden zingen, alle vrouwtjes kon je verder niks mee, die waren onvruchtbaar, daar leerde ik omgaan met het begrip F1. We blijven bij de bloemen, dinsdagmorgen was ik even in de bijenhoek en Wilmie was alweer druk in “haar” pluktuin met het wegknippen van dode bloemen. Er zijn heel wat boeketten geplukt de laatste weken en er was veel lof voor haar werk in deze tuin.
Ook voor het komend jaar heeft ze alweer plannen gemaakt om de tuin nóg meer uitstraling te geven. In deze pluktuin staan voor mij bekende planten, zoals bijvoorbeeld de Zinnia, de Malva en de Cleome ( kattensnor) . Deze planten bloeien nog steeds, maar ze worden wel minder en ieder van deze planten geeft zaden die makkelijk te oogsten zijn om volgend jaar weer te zaaien. Net had ik het over het afrikaantje, pluk een droge uitgebloeide bloem en houdt deze tussen twee vingers vast, trek de bloem uit het gedeelte tussen je vingers en je hebt gelijk een bosje zaden in je hand, heel veel zelfs, droog ze goed na in een open bakje in huis en na een week doe je ze in een papieren zakje of in een envelop om te bewaren, schrijf op de envelop wat de inhoud is, zodat je dat niet vergeet. Als je er heel zeker van bent dat ze echt goed droog zijn, kun je ze ook bewaren in een plastic zakje of potje. Bij de Zinnia is het anders, deze prachtige snijbloem heeft inmiddels uitgebloeide bloemen, je ziet dat de kleur wat donkerder is en er uit ziet als een droogbloem, deze knip je af nu er nog kleur op zit, maar het zegt niks over wat je volgend jaar aan kleur terug krijgt, de zaden zijn door de bijen bezocht en diverse kleuren zullen volgend jaar de tuin weer kleuren. Aan ieder bloemblaadje, dus het gekleurde blaadje van de bloem, zit een zaadje, die oogst je nu nog niet. De afgeknipte bloemen laat je eerst heel goed drogen, liefst binnenshuis op kamertemperatuur. Als ze goed gedroogd zijn, bewaar je ze in een open bak, ook droog in huis. Over een tijdje trek je voorzichtig de bloemblaadjes uit de bloem, onderaan elk bloemblaadje vindt je een zaadje, wat je er voorzichtig afhaalt. Deze kun je volgend jaar, zo rond half april, weer buiten in de tuin zaaien.
Vind je dit alles teveel werk, kun je ook in het voorjaar de gedroogde bloemen tussen twee handen kapot wrijven en dan alles wat overblijft zaaien, het kaf met de zaden ertussen. De zaden zullen kiemen en de plantjes groeien er vanzelf tussenuit om later uitgeplant te worden of als je ze ruim zaait ter plaatse te laten groeien. De malva die ook wel eens kaasjeskruid wordt genoemd, deze laat na de bloei een bolletje aan de steel achter, dat later bruin wordt en een zwart vakje vertoont, onder dat zwarte vakje zitten een aantal zaden, die je kunt oogsten als het bolletje goed droog is. De zaden zitten rondom als een “kaasje” , vandaar de naam kaasjeskruid, denk ik…. De Cleome ( kattensnor) was voor veel wijkbewoners iets aparts, zelf zaai ik ze al jaren, dat doe ik al begin februari, buiten in een grote bloempot of rechtstreeks in de tuin, deze zaden hebben koude periodes nodig om te kunnen kiemen en uiteraard vocht, dus wat sneeuw erop zou mooi zijn, anders af en toe wat water geven. De zaden kun je nu oogsten, onder de bloem komen steeds meer “katten snorharen” , zo kun je dat noemen en deze snorharen zitten vol zaden, zodra de zaden rijp zijn opent de plant de zaaddoos en vallen de zaden eruit, dus je moet er op tijd bij zijn. Zaden die op de grond vallen kunnen het jaar erop weer opkomen, maar dat gebeurt niet altijd. Het is een sierlijke plant en ook hier geldt weer dat hoe vaker je zaden overhoud, hoe meer de mogelijkheid bestaat dat er een andere kleur uitkomt, want de paarse waar ik al jaren zaden van overhoud, daar kwamen dit jaar ook roze uit en in het verleden heb ik ook al witte gehad.
De leeuwenbekjes bloeien nog, maar onder het uitgebloeide bloemetje ontstaan binnenkort kleine bolletjes, eerst groen later bruin, daarin groeien de zaden voor volgend jaar. Het is heel fijn zaad. Tenslotte noem ik nog even de Zonnebloem, iedereen kent wel de zonnepitten van deze plant, dat zijn dus de zaden voor het volgende jaar. Maar niet iedere zonnebloem geeft vruchtbare zaden. De Zonnebloem is echt zo’n plant waarmee veel gekruist is en waar vaak de term F1 gebruikt wordt. In de bijenhoek staat een hele hoge zonnebloem, welke een enorme bloem heeft gekregen die nu vol zaden zit. Deze heet de Helianthus “Giganteum”, de reuze zonnebloem dus, dat zie je aan de plant, toch zijn de zaden van deze plant onvruchtbaar om verder te kunnen gebruiken, kijk maar eens in zo’n zonnepit als je hem opent, vaak zijn het lege zonnepitten waar je niks mee kunt. Dinsdag heb ik enkele zaden van deze zonnebloem geopend en ze waren allemaal leeg. Zelf heb ik de dubbele zonnebloem, Helianthus “Sungold”, ook deze geeft lege zaden, maar de rode zonnebloem, de Helianthus “Avondrood” geeft wél vruchtbare zaden, maar staat deze ergens waar ook veel gele zonnebloemen staan, dan kun je verwachten dat het jaar erop geelrode bloemen te zien zijn.
Zo zijn er nog veel meer zaden te oogsten, allemaal beschrijven lukt natuurlijk niet, er is genoeg over te vinden op het internet. Maar probeer het eens, het zijn tevens “schone zaden” die jezelf overhoud, dus niet gekweekt onder slechte omstandigheden en dus zijn de bloemen hieruit komend jaar beter voor de bijen.
Wim Boers.
Foto 1 : Wilmie in de tuin
Foto 2 : zaadjes van het afrikaantje, Tagetes.
Foto 3 : De zaaddozen aan de Cleome ( kattensnor)
Foto 4 : Zaadjes van de Lavatera ( bekermalva)
Foto 5 : Een Zinnia zaadje
Foto 6 : Zinnia bloem met zaadje
Foto 7 : Zonnepitten in de Zonnebloem
Foto 8 : Malva met laatste bloemen
Foto 9 : Tagetes “Vanille” ( witte afrikaantjes) .
Foto 10 : Zinnia Californische reuzen.
