Op zoek naar de geschiedenis van de Helmerhoek komen we vandaag terecht bij een foto van een treintje dat vuilnis vervoerde. Over de gronden van de huidige Helmerhoek liep een spoorlijntje dat in 1926 in gebruik werd genomen.
Maar eerst moeten we nog even verder terug in de tijd als het over afval gaat. Toen Enschede nog een dorp was nam men het niet zo nauw met afval. De grachten waren er goed voor. Men vond het toen doodgewoon dat huishoudelijk afval in de gracht gekieperd werd. Ook ging de inhoud van een poepemmer zo de gracht in. De “modderman”, iemand die de gracht uitdiepte en schoonmaakte, was er maar druk mee en viste de gracht weer leeg. De textielfabriekjes die er later kwamen, loosden hun verfwater ook nog eens in de gracht. Het resultaat was vies stinkend en zwart grachtwater. Na de stadsbrand werd de gracht gedempt met puin en het composteerbaar vuil, as en vuilnis opgehaald met een “aschkar” (een handkar). Beertonnen met menselijke uitwerpselen werden door een landbouwer opgehaald, waarna de ton werd geleegd en gereinigd op het terrein van de gemeentewerf op de hoek van de Molenstraat en Visscherijstraat.
In 1899 werd de Gemeentelijke Reiniging opgericht. Enschede had toen 23.000 inwoners. Erve Poolman, dat buiten de stad gelegen was, werd toen aangekocht. Er werd besloten het vuil daar naartoe te brengen. Aan de Wethouder Nijhuisstraat werd het erf verbouwd tot stallingsruimte voor paarden en wagens van de reinigingsdienst. Met al het huisvuil had in 1925 de vuilnisbelt al snel een hoogte van 25 meter Dat veroorzaakte stank en ongedierte. Geregeld stond de belt ook in de brand.
Nieuwe vuilnisbelt
In 1924 kocht het gemeentebestuur 60 hectare woeste grond aan in het Usselerveen. De hoge berg vuilnis moest verdwijnen. Om het vuil vanaf de Weth. Nijhuisstraat naar het Usselerveen af te kunnen voeren werd besloten een smalspoor aan te leggen van ongeveer 6 kilometer. De spoorlijn werd geheel in eigen beheer aangelegd. Rails, locomotieven en in het begin 20 kleine spoorwagons zorgden ervoor, dat in 1926 het vuilnis werd afgevoerd naar het Usselerveen. Wijkbewoner Wim Boers wist te vertellen, dat het lijntje via Stadsveld zijn weg vervolgde vanaf de Oude Dijk. Het traject was in één rechte lijn, dat twee keer de huidige Broekheurnering doorkruiste. Het stukje Rondemaatweg tussen Mediant en ’t Helmgras was ook onderdeel van het spoortje.
In 1951 werd de wijk Stadsveld gebouwd en omdat het rijden met een vuilnistrein door een dicht bewoond gedeelte van deze wijk niet gewenst was. werd er een overlaadstation aan de Usselerrondweg gebouwd. Ook de oversteek van de drukke Haaksbergerstraat moest vermeden worden. Daardoor werd het spoor naar het Usselerveen met twee kilometer bekort en kon het aantal ritten per dag toenemen. Het overlaadstation was gelegen tegenover het huidige Shell-tankstation aan de Broekheurnering, naast de wat oudere huizen aan de Usselerrondweg aldaar. Bij het bouwen van dit overlaadstation werden de laatste resten van de oude vuilnisbelt gebruikt als ophoging van de oprit.
De wijze van vuilstorting bleek toch grondverkwistend te zijn, reden waarom men steeds getracht heeft andere vormen van vuilverwerking te vinden. Ook na de oorlog werd het Usselerveen nog geruime tijd benut als stortplaats voor het Enschedese huisvuil. Het aanbod van vuil was dermate groot dat de nog beschikbare grond spoedig opgebruikt was. Over meerdere gedeelten werd dan ook voor de tweede keer gestort. De vuilnisbelt in het Usselerveen werd een keer zo hoog als bedoeld en was in gebruik tot 1969, waarna het vuilnis elders werd afgevoerd. De lange Usselermarkeweg maakte onderdeel van de spoorlijn uit en werd later grotendeels geasfalteerd.
Er is een weiland aan de Jacobsrietweg, direct voorbij de Usselerstroom, dat voor de omheining geen houten palen heeft maar op maat gezaagde spoorstaven. Deze zouden zo maar van de opgeheven spoorlijn kunnen zijn?
